Lessen trekken uit bars
Van onwetende opmerkingen tot ongemakkelijke akkefietjes: op de werkvloer ervaart Fernando regelmatig wat een gebrek aan diversiteit op de werkvloer betekent. De bars van zijn favoriete hiphopartiesten helpen hem om te navigeren in een wereld waarin hij afwijkt van de norm.
Maandagochtend. Na een weekend gehangen te hebben met de boys, beweeg ik me weer naar die andere wereld. Tijd om acte de présence te geven bij de koffieautomaat van mijn werkgever. Ik moet weer even doen alsof ik iets weet van de Formule 1, omdat Max Verstappen heeft gewonnen. “Knap hè, hoe hij dat weer doet?” vraagt een collega. “Ja toch”, beaam ik kort.
Een andere collega stapt haastig binnen. “Het is toch niet meer normaal”, vloekt hij. “Ik heb bijna een uur in de file gestaan. Kunnen die mensen niet gewoon met de trein? En dan moet ik straks ook nog naar Amsterdam rijden.” Terwijl hij stoom afblaast verwonder ik me: faka met deze guy? Hij is begin dertig, heeft zonder enige diploma een aardige functie, woont in leuk appartementje in het centrum van Rotterdam en rijdt in een gloednieuwe Audi A3 met stoelverwarming. Hoe slecht kan het zijn? Een lyric van Winne schiet door mijn hoofd:
“Kan niet zeggen dat we stress hebben, als we eens gaan tellen wat we wel hebben
New jeans, new sneaks, hoodie aan en de crowd roept m’n naam
Alhamdoelillah”
Sinds jaar en dag gebruik ik hiphop om mijn leefwereld te duiden. Het is terug te traceren naar mijn tienerjaren op Curaçao. Nietsvermoedend kreeg ik tijdens de zomervakantie na de brugklas van mijn moeder te horen dat wij ons leven gingen voortzetten in Nederland. Mama zag een andere toekomst voor mij en mijn siblings. Er waren in de hood genoeg voorbeelden te vinden van hoe het slecht kon aflopen. “Zo ver laat ik het bij mijn kids niet komen”, zal ze gedacht moeten hebben. Ik moest me vlot voorbereiden op een nieuw leven aan de andere kant van de wereld. Er was nauwelijks tijd om te beseffen wat er allemaal ging gebeuren.
Mentale kracht
Eenmaal in Nederland besefte ik hoe anders alles was: de taal, de cultuur, de manier waarop mensen zich tot elkaar verhouden. Ik moest me aanpassen, wilde ik hier slagen. Ik was op een missie in een vreemd land waar ik, gezien hoe mensen van mijn eiland besproken werden in de media, misschien niet helemaal welkom was. Ik was opeens een minderheid. Ik kreeg ‘persoonlijke escorts’ in bepaalde winkels en bij het uitgaan waren er ineens ‘besloten avonden’ in discotheken. Dit waren allemaal nieuwe concepten waar ik totaal niet op voorbereid was. Er was een hoop mentale kracht nodig om mijn plek te bemachtigen in een systeem dat niet per se in mijn voordeel werkt. En laat dat juist de kracht zijn die in de kern van hiphop zit.
“Klein klein jongetje
Wat wil je zijn als je groot bent?
Je kan niet klagen als je dood bent
Klein klein jongetje
Wat doet het pijn als je broke bent
En wat doe je als je in nood bent?”- Uniq
Als minderheid is het niet altijd even makkelijk om jezelf eervol staande te houden in omgevingen waar men nog niet gewend is (en in sommige gevallen ook niet wil zijn) aan mensen die buiten de norm vallen. Dit ondervond ik bij mijn eerste echte baan als projectcoördinator in de bouwsector. Naast mijn reguliere werkzaamheden diende ik ook rekening te houden met de ongemakken en ‘onwetende’ opmerkingen die je als persoon met migratieachtergrond te verduren krijgt in het Nederlandse bedrijfsleven. “Dit weer is een beetje koud voor jullie hè?” is me bijvoorbeeld wel eens gevraagd door een collega. “Natuurlijk is het koud, het vriest, lul!” is het eerste wat ik dacht. En vervolgens: “Wie de fuck is jullie eigenlijk?”
De mate waarin jij je aanpast en rekening wilt houden met dit soort opmerkingen wordt op een gegeven moment een soort carrièrekeuze. Voor je het weet pas je niet in de bedrijfscultuur en moet je ruimte maken voor “iemand die meer in lijn is met de organisatiedoelen”. Dit soort extra arbeid en inspanning is waarschijnlijk wat mijn ouders bedoelden toen ze vroeger zeiden: “Je zult twee keer zo hard moeten werken om je staande te houden”.
Hiphop als coaching
Dat ik bij cliënten de receptioniste regelmatig moet overtuigen dat ik een afspraak heb met de directeur is ook veelzeggend. “Weet u zeker dat u voor de heer Janssen komt meneer?” vraagt ze. “Ja mevrouw, ik weet het vrijwel zeker. Ik ben namelijk de projectleider en de afspraak staat om 2 uur.” Als je niet oppast, leer je jezelf klein te maken in professionele omgevingen waarin je de uitzondering bent. In gesprekken met vrienden met een migratieachtergrond hoor ik vaker dat ze extra moeite moeten doen om serieus genomen te worden als professional. Als je er niet op getraind bent om cool te blijven, kunnen dit soort vermeende onschuld en onwetendheid dodelijk zijn voor je spirit. Een gemiddelde werkdag kan namelijk ineens veranderen in een auditie, waarin jij je moet bewijzen om je plek te rechtvaardigen. Hoe ik daarmee omga? Ik creëer mijn eigen pad en ontwikkel mijn eigen win-strategieën, met bars als inspiratie.
“Ik heb nu mijn naam gevestigd
Weet van mezelf wie ik ben, dus maak ik altijd weer die 360
Terug naar de essentie
Steek je veren in mijn reet, kijk ik liever naar je intentie
Wat zie je als je naar me kijkt?
Ik kan het voelen als je naar me wijst” - Winne
Er spoken dagelijks lyrics door mijn hoofd waarmee ik alledaagse situaties en akkefietjes op de werkvloer relativeer. De kennis die ik vind in hiphop is soms waardevoller dan het curriculum dat ik kreeg op de hogeschool. De beats en rhymes zijn voor mij onlosmakelijk verbonden met de struggle. De herkenbaarheid van de verhalen en de wijze waarop mijn favoriete lyricists omgaan met de uitdagingen in hun leven zijn een handleiding voor succes. De in 3 tot 5 minuten gegoten geleefde ervaringen van mijn idolen moedigen aan. Het is coaching om van niets iets te maken. Inspiratie om tegenslagen om te zetten in een groots verhaal waarin jij de hoofdrol speelt.
Gepaste dankbaarheid
De mentaliteit die voortkomt uit het heen en weer bewegen tussen verschillende werelden geeft mij een competitive edge tegenover collega’s die niet stil hoeven te staan bij uitsluiting en onderschatting. Ik ben gedwongen om iets meer na te denken over mijn positie in de wereld en de keuzes die ik maak. In een samenleving waar terecht steeds vaker gesproken wordt over uitsluiting en racisme, hou ik mezelf staande door te focussen op mezelf. Het systeem kan ik niet veranderen. Hoe ik ermee omga wel.
Dat mijn strubbelingen en leermomenten onderdeel zijn van een groter doel is een geruststellende gedachte. Het leidt tot relativering. Het is voor mij moeilijker om over kleine ongemakken in het leven te stressen. Mijn ouders maakten grote offers, zodat ik kan zijn waar ik nu ben. Het is immers niet vanzelfsprekend dat een jonge zwarte man uit een ‘achterstandswijk’ op Cura zijn weg vindt in boardrooms zonder in de war te raken over zijn identiteit. Met gepaste dankbaarheid rap ik dus luidkeels:
“Dank Gado, want ik ben er nog steeds
Yeah oh ik celebrate life, yeah you know
Oh ik neem het met de highs en de lows” - Jayh
Al met al ben ik blij dat ik me inmiddels vrijuit tussen werelden kan verplaatsen, zonder te moeten inleveren aan eigenwaarde. Tegelijkertijd ben ik niet naïef ben over mijn plek in deze maatschappij. Ik ben niet de eerste en zal ook zeker niet de laatste zijn die door dit proces heen moet. Gelukkig vind ik in hiphop een groot archief met soortgelijke verhalen. Ik trek er lessen uit over doorzettingsvermogen, weerbaarheid en dankbaarheid. Uiteindelijk is het aan een ieder om zijn of haar eigen succes te formuleren en te realiseren. Ik ben er bijna. Tot die tijd relativeer ik en rap ik mee:
“Voorlopig op de werkvloer, ik heb het te verduren
De minuten lijken uren te duren, ik maak overuren
Voorlopig nog geen shows van mij, nu nog een loon voor mij
Houd ik de klok niet in de gaten, is het zo voorbij
Ooit win ik de loterij
Financieel onafhankelijkheid voor nu een droom van mij” – Feis (R.I.P)
